"Ik ben aan de beurt", "jij speelt vals"!

“Ik ben aan de beurt”, “jij speelt vals”, “doe niet zo oneerlijk”, “je bent nog niet, stommerd”. Het zijn zo maar wat opmerkingen die tijdens het spelen van een gezelschapsspel over tafel kunnen vliegen! Competitie is doorgaans de meest bekende manier om een spel te spelen. Je wint of je verliest. Maar wist je dat tijdens het spelen van een dergelijk spel altijd de meerderheid verliest? Er is namelijk maar één winnaar. En zo spelen we dus ook het spel van het leven. We willen bovenaan staan, de beste zijn, maar ten koste van wie of wat?

Samenwerking is momenteel, binnen o.a. de zakelijke en onderwijswereld, een veel besproken onderwerp. Bij OpzijnPlek hebben wij hierover al jaren een visie die in lijn ligt met duurzaam opgroeien. Met elkaar samenwerken zonder terughoudendheid en de ander iets gunnen zonder jezelf daar weer net boven te willen stellen, is een deugd die wij helaas nog niet allemaal bezitten.

Maar die kwaliteiten, evenals zovele andere kunnen we eigenlijk heel eenvoudig ontwikkelen. Vooral jonge kinderen die competitie vanaf het moment dat ze geboren worden niet eens kennen, kunnen deze deugd vasthouden. Het is hoe wij het kind de wereld voorspiegelen, die maakt dat het kind mee verandert en de zo vanzelfsprekende deugden later weer moet gaan herontdekken.

Hoeveel makkelijker zou het zijn als wij het kind helpen om o.a. zelfvertrouwen, naastenliefde, behulpzaamheid, dienstbaarheid en mededogen te ontwikkelen zonder het eerst kwijt te raken? Hoe makkelijk zou de wereld zich openen voor deze empathische mensen die vol zelfvertrouwen en vredelievendheid de wereld vooruit willen helpen?

Met deze visie al jong voor ogen, bracht ik mijn kinderen groot. Begonnen in 1992, kwam ik in 2005 op het spoor van coöperatieve spellen. Toen mijn jongste dochter geboren werd en in 2007 oud genoeg was om te beginnen met het spelen van spelletjes, kwamen juist de spellen waarin samenwerken belangrijker was dan competitie op tafel te liggen. Toen waren vrijwel alleen nog de spellen van Zonnespel op de markt en werd er veel gespeeld met Max de kat, Oogsttijd, Prinses en Geheime Gang, van lieverlee uitgebreid naar Zandkastelen, Ogen van de Jungle en Mount Everest. Hoewel Zandkastelen lange tijd favoriet bleef, wordt nu jaren later samen gewerkt met verschillende leeftijden in spellen als Antarctica en Archipel.

Al die jaren dat wij de spellen zelf speelden en ze natuurlijk ook uitleenden aan vrienden, kennissen en familie, bleef steeds de overtuiging bestaan dat het helpt om kinderen een goed gevoel te geven. Of je nu samen wint of samen verliest, het saamhorigheidsgevoel blijft. Kinderen en volwassenen helpen elkaar en zelfs een ouder die speelt met een jong kind, kan eenvoudig samen spelen. Je hoeft het kind geen voorsprong te geven of  ‘het laten winnen’ want je speelt samen! Van begin af aan is samenwerken het hoofddoel en zonder dat de speler er erg in heeft wordt dat ook bereikt. Coöperatieve spellen speel je dus MET elkaar en niet tegen elkaar.

Ik krijg weleens terug dat het er ook bij hoort om een competitief spel te spelen. Het kind zou moeten leren dat het ook tegen zijn verlies kan. Maar dat is nu juist het grappige van deze spellen. Het kind wordt op deze manier geleerd dat er rechtvaardigheid bestaat. Je wil namelijk een ander niet te snel af zijn. Het kind leert ook dat door samen te werken en talenten te delen, het doelgerichter naar een oplossing kan werken.

In het geval van mijn dochter was het zelfs zo dat toen ze rond de leeftijd van 8 of 9 jaar met een vriendinnetje en haar ouders UNO speelde, ze hard begon te juichen als ze juist een ronde verloor! Ze feliciteerde de anderen direct en was oprecht blij voor ze! Het was hartveroverend mooi om dat te merken. Ze had er helemaal niets van. En nog. Ze is een vastberaden doorzetter en heeft idealen, maar ze houdt rekening met anderen, is verdraagzaam, respectvol en vergevingsgezind.

Ik heb echt gemerkt dat deze spellen enorm bijdragen aan het levensgeluk van kinderen en aan de wijze waarop zij in het leven staan. De spellen werken verbindend in een groep en zeker binnen scholen zijn er al snel resultaten te behalen met deze spellen. Toen ik ze zelf vanuit huis meenam en aan de kleuters gaf in mijn groep één, werd het al snel een gezellige boel, terwijl ze er ook nog heel veel van leerden. De stress haal je zo gemakkelijk uit een groep en kinderen die niet tegen hun verlies kunnen of juist heel competitief zijn ingesteld worden gemakkelijk door de spellen en de sfeer in een andere richting ‘geduwd’.

Vele ouders, leerkrachten en anderen die met kinderen leven en werken weten ons te vinden. Van Deugdenspellen, Lekker in je Vel spellen tot supergave samenwerkingsspellen. Wij zorgen altijd dat ons speelgoed bijdraagt aan een breder doel. Ze nodigen uit om samen te werken, en dat kan zelfs met een aantal competitieve spellen.

En echt je hoeft geen angst te hebben dat je kind wellicht straks niet meer in de wereld kan functioneren omdat het niet geleerd heeft te verliezen. Dat heeft het juist wel, want je kunt namelijk ook samen van een spel verliezen. Maar het heeft ook geleerd om samen oplossingen te bedenken om het de keer daarna net even beter te doen. Dat delen van elkaars talenten, dat op elkaar kunnen bouwen en weten dat je er voor elkaar bent, maakt dat kinderen leren dat ze zelf altijd krachtig genoeg zijn om samen met anderen een doel te bereiken. Ze leren ook in respect een ander uit te leggen dat juist dat samen delen zo belangrijk is voor resultaat!

Wat wij adviseren, maar ook vaak terug horen is dat het belangrijk is om als kinderen spelletjes gaan spelen, de competitie weg te laten. Laat het een lijn in de opvoeding zijn en speel vooral coöperatieve spellen. Hoe jonger kinderen leren dat coöperatief zijn loont, hoe makkelijker zij later competitie aan kunnen!

De spellen zijn geschikt voor alle kinderen en een aantal ook voor volwassenen, maar omdat ze het zelfvertrouwen vergroten en de spellen geen stress opleveren onderling, zijn ze heel geschikt voor kinderen die onzeker, faalangstig, druk en in zichzelf gekeerd zijn. Kinderen ontwikkelen spelenderwijs vele vaardigheden waar ze hun hele leven profijt van zullen hebben.

De spellen vergroten taalvaardigheid, communicatie, inlevend vermogen, talenten ontdekken en leren in te zetten, kennis over de vaardigheden van een ander en groepsbinding!