Met coöperatief spel naar duurzame groei!

In een complexe wereld waarin competitie dagelijkse kost is blijft verbinden een hoofdtaak. Mensen zullen altijd de behoefte voelen aansluiting te zoeken en elkaar te ontmoeten.

Als kind wilde ik niemand buitensluiten en met iedereen samen spelen. Ik was dol op spelletjes, maar ik ontweek zodra ik wist dat ik zou verliezen.

Bij spellen waarbij de nadruk ligt op winnen, bv Mens erger je niet, vliegen de spelstukken vaak over de tafel, wordt stampvoetend en gefrustreerde gereageerd. Ik deed alles voor een goede sfeer, de lach. Geen verdriet van verlies. Ik hoor sommigen denken: “dat is toch juist goed? Dat je ook leert hoe de ‘echte wereld’ werkt? Ik leg je graag uit.

Duurzame groei bestaat uit samen leren van elkaar en een gevoel van erbij horen is belangrijk. Verlies zet je altijd apart van de lachende winnaar. Jonge kinderen die voor het eerst verliezen slaan die ervaring op. De andere kant (het winnen) is nog onbekend. Ze kunnen dat nog niet begrijpen. De winnaar daarentegen voelt trots en blijdschap en ziet de ander niet. Die hoort er dus even niet bij. De winnaar heeft de aandacht. De verliezer behoeft aandacht voor zijn gevoel. Als die ruimte er niet is verdwijnt op den duur je zelfvertrouwen. Leer je gezamenlijk deze ervaringen delen (bij coöperatief spel) dan versterk je elkaar en kun je met competitie op den duur beter omgaan.

Met mijn eigen kinderen speelde ik eenvoudige spelletjes. Bij mijn oudste zoon (’92) zag ik zijn wanhoop bij verlies en daarom zijn drang om te winnen. De middelste (’98) had juist plezier om het spelen op zich. Spelen met zijn drietjes bleek steeds een strijd en een driedubbele uitdaging om de vrede te bewaren. Toen ontdekte ik coöperatieve spellen en probeerde die uit.

Het bleek een schot in de roos. Coöperatieve spellen bieden uitdaging en ondersteunen een gevoel van verbinding en saamhorigheid. Daardoor ontstaat meer plezier, word je vrolijker en voel je waardering wat bijdraagt aan je gezondheid. Het spel verloopt rustiger, kinderen zijn meer zichzelf en behouden hun eigenwaarde. In zo’n samenwerkingsspel speel je niet tegen maar met elkaar. Je hoeft dus niet beter te zijn dan de ander. Vooral de inzet van je gezamenlijke talenten, de onderlinge samenwerking en communicatie maken de kans om van het spel te winnen groter. Hoe meer je samen deelt en samen speelt, hoe groter die kans. Fantasierijkheid, rekenkundig en strategisch inzicht of snelheid van handelen, alles komt aan bod en kinderen worden ongemerkt aangezet zichzelf te uiten. Door delen en verbinden leren ze van elkaar. Zo worden ze zelfstandig, leren emoties beheersen en ontwikkelen vele vaardigheden die hun leven verrijken.

Mijn dochter (’04) speelde alleen coöperatieve spellen. Ze is nu een grote spelletjesfanaat en lacht zelfs bij verlies. Winnen vindt ze leuk, maar gezelligheid en plezier nog leuker. Ze heeft een bijzonder inzicht ontwikkeld in het observeren en analyseren van gedrag en is een kei in bemiddelen. Feilloos zet ze de vaardigheden, die ze tijdens de spellen heeft ontwikkeld, om in het dagdagelijkse leven.

Coöperatief spel kun je als ouder perfect spelen met je kind(eren) want leeftijd speelt geen rol, maar ook kennis en ervaring is niet relevant. Je speelt tenslotte samen. Bij een spel voor 7+ kan dus gemakkelijk een vierjarige aanschuiven.

Wat is leuker dan hoofden die boven een speelbord bij elkaar gestoken worden, er wordt overlegd, gelachen, talenten aangeboord, want iedereen is wel ergens slim in. Ben je strategisch, tactisch, handig, fantasierijk, heb je een goed geheugen? Alle talenten zijn nodig om zo’n spel te spelen anders verlies je met zijn allen. En ook dat is helemaal niet erg, dan probeer je het samen gewoon opnieuw. Win je? Dan heerst er een verbonden gevoel: ‘kijk, dat hebben we toch mooi even samen voor elkaar gekregen’ en is de sfeer goed.

Sommige competitieve spellen hebben ook een verbindende factor. Kinderen willen elkaar intrinsiek toch helpen vooral als ze letterlijk in elkaars nabijheid zijn. Die zintuiglijke verbinding motiveert om elkaar beter te leren kennen en van elkaar te leren.

Sacha is eigenaar van OpzijnPlek.nl. Haar ervaring met coöperatief spel begon halverwege de jaren negentig. Inmiddels concludeert zij dat vroeg beginnen en aanleren van coöperatieve spellen een kind geloof in eigen kunnen biedt, waardoor het in een competitieve setting makkelijker en luchtiger met verlies kan omgaan.” Kinderen die al jong samenwerkingsspellen zijn gaan spelen, kunnen de huidige hiërarchische samenleving beter aan.”

Dit is een Blog van Sacha geschreven voor Pen en Pion magazine t.b.v. het onderwijsveld, november 2021