Met een zakmes geef je vertrouwen!

Het is 2000 Als ik door de sneeuw heen ploeter in de Franse Alpen. Net uit de skilift gestapt lopen we door de hoge sneeuw terug naar ons chalet. Ik heb 2 paar ski’s op mijn schouder. Die van mij en die van mijn zoon van 7 jaar. Het is een hele klus voor hem om met zijn skischoenen nog aan, en na een vermoeiende skiles, terug te lopen. We lopen door het dorpje waar we verblijven.

Plotseling richten zijn ogen zich op een winkeltje aan de overkant. Hey mam, zullen we even gaan kijken? Ik volg zijn blik en zie een typisch 'alpenwinkeltje' vol met zakmessen van het bekende merk Victorinox, Opinel en allerlei andere snuisterijen. Ik had wel zin om even te 'rusten' dus we liepen naar binnen. Vader, in de achterhoede, sloot 10 minuten later ook aan. Toen was de zaak natuurlijk al beslist. Mijn zoon had een zakmes op het oog. Hij zou die zomer ook bij de zeeverkenners in de welpengroep beginnen en wat in zijn kop zat, zat nooit ergens anders :-)

Zelf opgegroeid in een echte kampeerfamilie, wist ik dat deze zaken belangrijk zijn voor de groei van een kind. Een klein beetje twijfel stak de kop op. Deze lieve knul was altijd erg druk en vergat veel. Soms was hij ook wel onvoorzichtig en nonchalant. Zou hij kunnen omgaan met een zakmes?

Ik voelde tegelijkertijd dat hoe ik ermee zou omgaan, bepalend was voor hoe hij er mee zou omgaan. Zou ik druk op hem leggen en al direct beginnen met wat er allemaal gevaarlijk was zonder hem zelf een kans te geven om te ontdekken, dan zou de missie mislukken.

Ik besprak mijn twijfel met hem. Ik zei niet dat het niet mocht, maar vertelde hem waar ik me zorgen over maakte. Ik vertelde hem dat ik het fantastisch voor hem vond dat hij een eigen zakmes zou krijgen maar dat vooraf aan gebruik wel wat dingen met hem wilde bespreken. Met deze afspraak kochten we het mes. Hij rekende zelf af met geld dat ik hem gaf en de Franse vrouw van hoge leeftijd vroeg hem of hij zijn naam nog in het mes gegraveerd wilde krijgen.

Nou, zijn ogen begonnen te glimmen. Een dag later mochten we het mes weer komen ophalen. En zo komt het dat hij nog steeds, 22 jaar oud, met een zakmes loopt met naam en datum van aankoop erop, in zijn zak. Een waardevol geschenk!

Ik vertelde hem terug in het chalet over het veilig openen en sluiten van het mes, dat hij het mes nooit geopend mag hebben als hij loopt, hoe hij het aangeeft, oppakt, weglegt, bewaart en vooral dat hij het alleen mocht gebruiken als ik het wist en dat hij het mes niet mocht meenemen naar school.

Slechts 2 keer moest ik een discussie aangaan over de plek waarnaar hij het mes wilde meenemen. Hij vond het belachelijk dat hij wel het mes na school mocht gebruiken als hij takken ging snijden, maar dat hij het niet mocht meenemen naar school om te bewaren totdat hij na school takken ging snijden. Tja, kinderlogica daar moet je dan ook even mee omgaan, maar het lukte om hem duidelijk te maken, dat het meer ging om het idee dat andere kinderen misschien niet van hun ouders hadden geleerd om met een mes om te gaan, dat ze het op zak hebben van een mes misschien niet zo goed konden begrijpen en dat ik niet wilde dat er per ongeluk iets mis zou gaan. Ik vertelde hem niet dat ik de juf niet per ongeluk, bij ontdekking, in verlegenheid wilde brengen.

6 jaar later was zijn broer aan de beurt. Met een nog iets grotere precisie en voorzichtigheid werd ook dit zakmes weer gebruikt. en weer 6 jaar later was zijn zus aan de beurt. Op dat moment was er een zakmes in de handel voor kinderen met een afgeronde punt. Zij ontving dus 'my first Victorinox' en dagelijks loopt zij er, inmiddels 10 jaar oud, mee rond.

Mijn dochter hoef ik helemaal niet in de gaten te houden. Samen met haar vriendje vertoeft ze dagelijks tussen de schapen, geiten, kippen en in het groen. Samen snijden ze takken, maken ze pijl en boog, bewerken ze het hout en gebruiken ze het voor alles waar een kind een zakmes voor kan gebruiken. Inmiddels is het mes bot, wordt het weer geslepen en zullen we het op de camping tijdens onze kampeerdagen gebruiken. Zij krijgt een nieuwe met meerdere functies en met een scherpe punt! Want dan kan je ook beter ergens in kerven.

Zo'n kwalitatief goed mes gaat een leven lang mee. Duurzame spullen mogen gebruiken en er de waarde van leren inzien, maakt ook dat kinderen er voorzichtiger mee leren omgaan. Met een bot en kwalitatief minder goed zakmes heeft een kind geen plezier en is gevaarlijker dan een duurdere en betere kwaliteit.
De kinderen hebben altijd gevoeld dat ze iets waardevols in handen hadden waarmee ze voorzichtig moesten omgaan. De afspraak dat ik het wilde weten als ze het mes meenamen is nooit geschonden. Ik liet ze vrij, zat ze niet op hun nek, dus vertelden ze het mij.

Ze zien het gebruik van het mes als een handige aanvulling en gebruiken het te pas en te onpas voor allerlei zaken. En als ik de kurkentrekker of flessenopener ben vergeten, is er altijd wel iemand van de kinderen die zijn zakmes uit zijn zak tovert. Een schaartje hebben we altijd bij de hand en ook het pincet heeft al regelmatig dienst gedaan.

In het bos en langs de randen van de campings waar we kamperen worden houtjes gezocht, gekapt en afgesneden of gezaagd om zo ons vuurtje aan te maken voor ons avondmaal. En pas geleden heeft mijn dochter een stok bewerkt die ze meenam op onze wandelingen.

Mag een kind met een mes lopen? Een onderwerp dat nogal eens stof doet opwaaien. Ik geloof dat als je een kind ermee leert omgaan, het vertrouwen geeft dat het de zorg voor een mes aan kan en openlijk zonder direct nee te zeggen de gevaren bespreekt en je zorgen uit, dat een mes geen gevaar oplevert. Het kind zal zich ongetwijfeld eens een keer verwonden. Meestal loopt dat goed af. Het probleem is dat als we het ze niet aanleren, de drang om het zelf uit te zoeken groter wordt en de kans dat ze stiekem op onderzoek uitgaan ook. Dan heb je er geen zicht meer op en wordt een aardappelmesje of bot keukenmes net zo gevaarlijk als het zakmes waar het mee op pad gaat.

Laat ze hun eigen appeltje schillen. Ook al is de schil 'te dik'. We hoeven ze niet te vertellen over de verloren vitaminen in de schil, want uiteindelijk beginnen ze ook de schil te bewerken, schrapen ze de restanten appel eraf en eten ook dat weer op.

We zijn geneigd om steeds alles uit te leggen en voor ze te regelen en te doen. Ze te behoeden voor alles wat mis kan gaan, maar daarmee veroorzaken we juist dat het mis gaat.

Onze aandacht richten op dingen die fout kunnen gaan, maakt dat dingen fout gaan. Onze aandacht richten op gevaarlijk, nee zeggen en ook straffen en afpakken maakt dat kinderen verder op onderzoek uitgaan, terwijl meewerken, samen kijken, erover praten en vertrouwen geven ook veroorzaakt dat kinderen leren zorgzaam te zijn.

Er zijn problemen, die we niet kunnen ontkennen. Jongeren die messen trekken, tieners die zich de pols doorsnijden. Maar moeten we de enkelingen de overhand geven van onze angsten en vervolgens alle andere kinderen hun ontdekkingen ontnemen?

Eigenlijk kun je dit idee op alles loslaten. Mijn dochter van 10 jaar oud snijdt al enkele jaren zelf haar eigen boterhammen. Vandaag stond een kind bij haar te kijken en vroeg of ze zomaar brood mocht snijden zonder het te vragen. Ze keek me over zijn hoofd aan, want ik stond erbij in de keuken. Ze knipoogde en zei tegen het ventje. Als ik altijd zorg dat ik netjes doe en voorzichtig ben, en het gebruik in de keuken op een plank, dan mag ik dat altijd. Dat hoef ik niet te vragen.

"Maar mag jij dan zomaar brood pakken?" Waarop mijn dochter zegt: "natuurlijk, als ik honger heb mag ik eten en ik snijd ook af voor de visite, dus ik denk niet alleen aan mezelf".

"Maar dan lust je straks toch niet meer je eten?" Waarop mijn dochter antwoord: "natuurlijk wel, ik weet toch dat ik straks ga eten, nu heb ik trek, maar ik houd ruimte over hoor"! en "weet je wat pas dom is?" als je niet eet als je trek hebt, want dan ga je jezelf heel naar voelen"!

Uit dit gesprek hoor ik natuurlijk wat ik haar meegeef. Maar ze heeft wel gelijk en ze doet het fantastisch en ik geloof echt dat het werkt. Laat een kind! Laat het zelf ontdekken! Laat het zijn eigen wijsheid uitproberen! Laat het kind zelf ontdekken en beleven en geloof krijgen in zijn eigen kracht en laat het kind daar ook in gaan vertrouwen.

Waarom zouden we nee zeggen?

Een kind dat met respect een JA hoort op zijn vragen, zal minder zeuren, meer verantwoordelijkheid tonen en gelukkig groot worden. Dat is duurzaam opgroeien!

Sacha Grootenboer
Oktober 2014